Kategorija
Spoljni dokaz Ibn Tejmijine povezanosti sa derviškim redom kaderijâ putem lanca tri šejha pod nazivom Ibn Kudâma, dat je od strane Ibn Tajmijjinog učenika, Ibn Abdul Hâdija. Daljni unutarnji dokaz Ibn Tejmijjine sklonosti sufizmu može se vidjeti u njegovom komentaru od stotinu stranica o Gejlaniju, koji pokriva samo pet od 78 predavanja “Futûhul Gajba”, ali koji ukazuje da je Ibn Tejmijje smatrao put sufizma dragocjenim naporom i čak prijeko potrebnim za život islamske zajednice.
Komentar se može naći u 10. tomu, str. 455.-548., prvog izdanja njegova djela “Medžmu‘ fetâwâ li Šejhil Islam Ibn Tejmijje”.
Iz ovog komentara je vidljivo da Ibn Tejmijja naziva Abdul Kâdira “šejhunâ”, “naš šejh”, naziv koji nikome drugom ne daje u svom cjelokupnom opusu, kao što ne daje ni naziv “imâmunâ”, “naš imam”, nikome osim Ahmedu ibn Hanbelu.
U njegovome komentaru o “Futûhu”, Ibn Tejmijja naglašava da dominantnost Šerijata predstavlja najčvršću tradiciju u sufizmu, i u prilog ovoj tvrdnji nabraja preko dvanaest rânih učiteljâ, kao i suvremenijih šejhova, kao što je el-Ensârî el-Harâwî i Abdul Kâdir, kao i šejh ovog posljednjeg, Hammâd ed-Dabbâs:
“Ispravnost među sljedbenicima Puta – kao što je većina rânih šejhova (šujûhus-selef), kao sto su Fudejl ibn ‘Ijâd, Ibrâhîm ibn Edhem, Ma‘rûf el-Kerhî, es-Sirrî es-Sekatî, el-Džunejd ibn Muhammed i drugi rani učitelji, kao i šejh Abdul Kâdir (Gîlânî), šejh Hammâd, šejh Ebul Bejân i drugi kasniji učitelji – ne dozvoljavaju sljedbenicima Puta da se udalje od Božanske zakonske naredbe i zabrane, čak i kada ta osoba lebdi u zraku ili hoda po vodi.” (str. 516.)
U svojoj raspravi o razlikama između zakonitih oblika obožavanja i inovativnih oblika, pod nazivom “Risâletul ’ibâdâtiš-šer‘ijja vel ferku bejnehâ ve bejnel bid‘ijja” (u “Medžmû‘âtur-resâ’il vel-mesâ’il”, Bejrut, Ledžnetut-turâsil ‘arabî, tom V, str. 83.), Ibn Tejmijja nepogrešivo utvrđuje da je zakonit put i način “onih koji slijede put” (es-sâlikîn) ili “put samoprijegora” (zuhd) i onih koji slijede “ono što se zove siromaštvo i sufizam”, to jest fukarâ i sufijâ:
“Zakonit je onaj kojim se pojedinac približava Allahu. To je Allahov Put. Pravičnost, poslušnost, dobra djela, milosrđe i poštenje. To je način onih koji su na putu (es-sâlikîn), i način onih koji smjeraju ka Allahu i koji Ga obožavaju; to je put kojim idu svi koji žele ka Allahu i idu putem samoodricanja (zuhd) i religioznog prakticiranja, te onoga što se naziva siromaštvom i sufizmom i tome slično.”
Što se tiče Abdul Kâdirovog učenja da se salik treba suzdržati od dozvoljenih željâ, Ibn Tejmijja počinje (komentar) tako što određuje da je Abdul Kâdirova namjera takva da se treba odreći onih dozvoljenih stvarî koje nisu naređene, jer u njima može biti opasnost. Ali u kojoj mjeri?
Ukoliko islam u suštini uči i izvršava Božansku naredbu, onda mora postojati put kojim onaj koji zaluta može utvrditi volju Allaha u svakoj pojedinačnoj situaciji. Ibn Tejmijja dozvoljava da Kur’an i Sunnet ne mogu pokriti svaki pojedinačni događaj u životu vjernika. Ali, ukoliko oni koji tragaju za Allahom žele postići ujedinjenje volje i želje, mora postojati način za onoga koji se izgubi da utvrdi Božansku zapovijed u svakoj njenoj pojedinosti.
Ibn Tejmijjin odgovor je primjena zakonskog koncepta idžtihada na duhovni put, naročito na ideju ilhama ili inspiracije.
U svojim naporima da postigne jedinstvo njegove volje sa Allahovom, istinski sufija dostiže stanje kada ne želi ništa drugo nego da otkrije veće dobro, akciju koja je najdraža i najmilija Allahu. Kada ga spoljni šerijatski argumenti ne mogu jasno usmjeriti u tim stvarima, može se osloniti na standardne sufijske koncepte osobne inspiracije (ilham) i intuitivne percepcije (zevk):
“Ukoliko sâlik kreativno usmjeri svoje napore ka spoljnim šerijatskim indikacijama i ne vidi nikakvu jasnu mogućnost za svoj odabrani postupak, može biti inspirisan – zajedno sa dobrotom namjere i strahopoštovanja prema Allahu – da izabere superiorniji postupak od dva.
Ova vrsta inspiracije (ilham) je indikacija koja se odnosi na istinu. To može biti čak i jači pokazatelj, nego slabe analogije, hadisi slaboga seneda (lanca prenosilaca na osnovu čega se i ocjenjuje vjerodostojnost konkretne predaje), slabi doslovni argumenti (zevâhir), i slab istishâb koji primjenjuju mnogi istraživači principâ, razlikâ, i sistematiziranja fikha.” (str. 473.)
Ibn Tejmijja zasniva ovaj stav na principu da je Allah stvorio čovječanstvu prirodnu sklonost ka istini (str. 474.), a kada ova sklonost nalazi osnovu u realnosti vjere, i bîva osvijetljena učenjima Kur’ana, a onaj koji je odlutao od puta jos uvijek ne može odrediti preciznu volju Allahovu u određenim slučajevima, onda će mu njegovo srce ukazati na povoljan postupak. On smatra da je takva inspiracija jedan od najjačih autoriteta u takvoj situaciji.
Naravno, onaj koji je odlutao s puta ponekad će griješiti, pogrešno vođen svojom inspiracijom ili intuitivnim poimanjem situacije, kao što ponekad griješi i mudžtehid. Ali, kaže on, čak kada mudžtehid odnosno nadahnuta osoba i skrene za tren s puta, i dalje je poslušna.
Okretanje ilhamu i zevku ne znači da pojedinac slijedi svoje hirove ili osobne preference. (str. 479.) U svom pismu upućenom Nasr el-Menbidžiju (“Medžmû‘âtur-resâ’il vel-mesâ’il”, tom I, str. 162), on kvalificira ovu intuiciju kao “informisanu vjeru” (ez-zevk el-îmânî). Njegov stav je, kao i u komentaru o “Futûhu”, da je inspirativno iskustvo po prirodi nejasno i da se treba kvalificirati i informirati na osnovu kriterija iz Kur’ana i Sunneta.
Po njemu, ni to ne može dovesti do izvjesnosti istine, ali može dati vjerniku čvrsto stanovište za izabiranje vjerovatno ispravnijeg postupka u datoj situaciji i pomoći mu da podredi svoju volju, u pojedinim detaljima svoga života, volji Stvoritelja i Zapovjednika.
Također i druga njegova djela obilno hvale tesavvufsko učenje. Naprimjer, u svojoj knjizi “El-ihtidžâdžu bil Kader”, (Kairo, el-matbe‘a es-selefijja, 1394/1974., str. 38.), on brani sufijsko isticanje ljubavi prema Allahu i njihov voluntarni prije nego intelektualni pristup religiji, da je u skladu sa učenjima Kur’ana, čvrstih hadisâ i idžmâ‘a selefa (prve generacije vjernikâ):
“Što se tiče sufijâ, oni potvrđuju ljubav (prema Allahu), i ovo je stvar koja je očiglednija među njima nego druge stvari. Osnova njihovog Puta (tarîka) je jednostavno volja i ljubav. Potvrđivanje ljubavi prema Allahu je dobro poznato u govorima njihovih starijih i novijih učitelja, kao što je to potvrđeno i u Knjizi te Sunnetom, a u skladu sa mišljenjem selefa.”