Kategorija
Autor
Ono na šta u Mesneviji hazreti Mevlana kontinuirano poziva čovjeka jeste da gradi kreativan odnos prema Bogu, samome sebi i svijetu u kojem živi jer je to preduvjet da prepozna u samome sebi, a potom i sačuva, vlastitu duhovnu autentičnost darovanu od Boga samo njemu. Upravo ta autentičnost i oslobađanje od konformizma, na čemu insistira Mevlana, može biti jedan od razloga zbog čega on ne oponaša ni vladajuće književne norme svoga vremena, te njegova Mesnevija ne počinje sa bismilom.
Imitativnost (taklīd) na religijskoj ravni, odnosno namjesto „Allahove Objave“ slijeđenje „predaka svojih pa i onda kad im preci nisu ništa shvaćali i kada nisu na Pravome putu bili?!“ (Kurʼān, Al-Baqara: 170) je, moglo bi se kazati, najpogubniji vid oponašanja, jer ukoliko se naš odnos prema Bogu temelji na formalizmu i 'oduživanju duga Bogu' to će se posljedično odraziti na svakoj ravni našeg života, kako unutar nas samih tako i u vanjskoj komunikaciji sa drugima i svijetom koji nas okružuje.
Slikovit primjer formalizma prožet profinjenom ironijom Mevlana daje u priči iz II sveska Mesnevije koja nosi naslov: „Sufija savjetuje tekijskog poslužitelja kako da se pobrine o njegovome magarcu te slugino ponavljanje 'Lā havle'“. Evo njenog sažetka:
Neki sufija je nakon dugog putovanja prispio u hanikah. Tekijskome poslužitelju je kazao da se pobrine za njegovoga magarca; da mu pripremi slame i dadne zobi kako ne bi zanoćio gladan. Poslužitelju se nimalo ne dopade što mu pridošlica naređuje, pa šta god bi sufija kazao, sluga je, da bi ga uvjerio kako će sve biti u redu, odgovarao: „'Lā havle ve lā kuvvete illā billāh', ma šta to govoriš. Ja sam dugo u ovome poslu i znam šta mi je činiti s tvojim magarcem.“
Čim je sufija okrenuo leđa, sluga je, istog trena, otišao svojim poslom. Nije mu bilo ni na kraj pameti da se pobrine o magarcu koji je skapavao od gladi i žeđi.
Kad je sufija utonuo u san ugleda vuka kako mu napada na magare. Skoči iz sna i povika 'Lā havle ve lā kuvvete illā billāh' šta je ovo. Opet zaspa i vidje magarca kako tetura i kako padne kada god naiđe na kakvu rupu.
Ujutro kada je sufija uzjahao magarca, ovaj se jedva vukao. Saputnici mu rekoše: „Kakav ti je taj tvoj magarac? Sinoć si se hvalisao kako je lahkonog i okretan. A vidi sada.“ A sufija kome se sve objelodanilo putem sna odgovori: „Tako je to, magarac kome je hrana cijele noći bila 'Lā havle ve lā kuvvete illā billāh', on od tolikog zikra ujutro padne na sedždu!“
Hazreti Mevlana nas upozorava da se dobro čuvamo osoba čija je odlika da mnogo Allaha spominju jezikom. Kod nas je posebno izražen populistički trend stalnog ponavljanja rečenice „Allaha mi“. Da li su osobe koje je izgovaraju, uopće, svjesne da je to najveća zakletva kojom se čovjek može zakleti i da nije ni lijepo ni kulturno uzvišeno Božije ime svoditi na 'poštapalicu' u svakodnevnom govoru.
آن منافق مُشک بر تن می نهد
روح را در قعر گُلخَن می نهد
Licemjer mošusom tijelo natapa,
a duša mu na dnu đubrišta propada.
بر زبان نام حق و در جانِِ او
گَند ها از فکرِ بی ایمانِ او
Na jeziku mu ime Boga, a duša njegova,
smrad širi od mislī bez vjerovanja.
ذکر با او همچو سبزه گُلخَن است
بر سرِ مَبرَز گل است و سوسن است
Njegov zikr je k'o trava na đubrištu,
k'o ruža i ljiljan iznikli na nužniku.
مُشک را بر تن مزن، بر دل بمال
مُشک چه بوَد؟ نام پاک ذو الجلال
Ne sipaj mošus po tijelu, već srce natopi njime!
A šta mošus bješe? Čisto Zul-Dželalovo ime.
(M2: 267-270)
Dakle, stalno sjećanje na Allaha dželle šanuhu/zikr je zbiljski mošus čiji miris treba da se širi iz čovjekova srca. Osoba koja je u svakom svom stanju svjesna Allahove sveprisutnosti, njeno je srce u stalnom zikru i nije nužno, niti ima potrebe da takva osoba zikr čini jezikom. Kada čovjekovo srce oživi, ono postaje zbiljski zakir, i tada i svi čovjekovi izvanjski organi posvjedočuju Boga, premda su mu usne nijeme. O kakvom se zikru radi, odnosno da li je zikr formalan ili istinski vidljivo je iz čovjekova etičkog kodeksa na kojem temelji svoj svjetonazor i život.
بل که تقلید است آن ایمان او
روی ایمان را ندیده جان او
Onaj njegov iman oponašanje je.
Iman pravi do duše mu dopro nije.
(M5: 2449)
آن که او از پرده تقلید جست
او به نور حق ببیند آن چه هست
Ko iza perde taklida uzdignu se,
svjetlom Boga gleda ono što jeste.
(M4: 2111)
Zato, zapitajmo se koliko istinski nosimo vjeru u svome srcu? Ako je vjera uistinu naša najdublja intima s kojom smo došli na ovaj svijet da posvjedočimo 'robovanje' Bogu, onda nema potrebe vjerom 'paradirati' po društvenim mrežama i hvastati se pred drugima svojim islamom. U osvitu mubarek mjeseca Ramazana prilika je da zašutimo i zagledamo se u ogledalo svoga srca kojeg svakodnevno podobro zamagljujemo riječima bez stvarne svrhe i smisla.
آن اصول دین بدانستی تو، لیک
بنگر اندر اصل خود، گر هست نیک
Sva načela religije dobro znaš ti.
U se zagledaj se! Je si l' dobar ti?
(M3: 2655)